Palermo – prestonica Sicilije, Mediterana i Koza Nostre
Palermo je širom sveta poznat po svojoj istoriji, arhitekturi, kulturi, gastronomiji, a igrao je i veoma važnu istorijsku ulogu preko 2.700 godina. Palermo je državni, kulturni i turistički, glavni grad Sicilije. U njega su satkani, bogata istorija, kultura, umetnost, muzika i gastronomija, brojnih osvajača. Privlači mnogobrojne turiste, zbog svoje dobre mediteranske klime, renomirane gastronomije i restorana, romanskih, gotskih i baroknih crkava i palata, muzike, i naravno legende o mafiji. Pogledajte kako upoznati prelepi Palermo, šta obići i kako se snaći na Siciliji ako pođete u njen glavni grad.
Ovo je grad koji prosto mami turiste i svojom multikulturalnošću i kosmpolitskim duhom, uz poznato sicilijansko gostoprimstvo, opovrgava bilo kakve stereotipe o Sicilijancima kao ljudima. Dobro došli, pođimo u turu!
Kratka istorija Palerma koja mu daje duh
Istorija Sicilije i Palerma je veoma duga, kompleksna i jedinstvena. Zbog svog strateškog položaja, Sicilija je oduvek bila meta raznih osvajača. Kao drevni stanovnici Sicilije i Palerma, pominju se Sikani, Elumiani i Sikuli. Grad su osnovali Feničani 734. godine pre nove ere i nazvali ga Ziz-cvet. Tokom istorije, grad je bio u posedu Grka (koji su mu dali ime Panormos-luka), deo Rimskog Carstva (kada je grad veoma napredovao), deo Vizantijskog carstva, bio je pod kontrolom Vandala, zatim Gota.
Od 831. do 1072. godine grad je bio pod arapskom vladavinom Sicilijanskog Emira, kada je prvi put postao glavni grad. Arapi su su grad nazvali Balarme, odakle potiče današnji naziv. Grad je u tom periodu imao svoje zlatno doba, kada je po svojoj lepoti parirao Kordobi i Kairu. Nakon normanskog osvajanja, Palermo je postao glavni grad novog kraljevstva. Ostrvom će vladati Normani, Španci, Burboni, da bi se Sicilija ujedinila sa Kraljevinom Napulj, i formirala kraljevstvo dveju Sicilija, sve do Italijanske unije 1860. godine, da bi na kraju postala deo savremene Italije. Svi navedeni osvajači su ostavili svoj trag i uticaj na arhitekturu, kulturu, muziku i gastronomiju.
Danas ima vrlo malo ostataka tog prelepog grada iz davnih vremena, ali uticaj Bliskog istoka se i dalje može videti u arhitekturi crkava, mnogim uskim i krivudavim uličicama u starom gradu i pijacama. Trajan i dominantan trag na gradsku arhitekturu, ostavio je period Baroka, XVII-XVIII vek.
Palermo je pretrpeo velika razaranja u bombardovanju 1943. godine. Obnavljan je haotično, kao posledica političke korupcije i uticaja mafije.
Gde se nalazi Palermo i koja mesta su mu blizu
Danas je Palermo moderan, glavni grad Sicilije, peti po veličini i naseljenosti u Italiji. Nalazi se na severozapadnoj obali Sicilije, u uvali Tirenskog mora, u podnožju planine Monte Pelegrino. U urbanim delovima grada živi oko 850.000. stanovnika. Svetac zaštitnik grada je Santa Rosalia koja se slavi 15. jula.
Najbliži međunarodni aerodrom Falcone-Borsellino je udaljen oko 30 km. Najbliža turistička mesta za koja turističke agencije iz Srbije imaju finansijski povoljne aranžmane su Cefalu (udaljen 70 kilometara) i Mondelo (udaljen 10 kilometara), koja se nalaze na obali mora. Ponudu aranžmana turističkih agencija, od kojih mnoge vode baš na Siciliju, možete videti ovde.
Koje znamenitosti u Palermu i kako obići?
Palermo je grad pun kontrasta, s jedne strane velelepni trgovi, katedrale i palate, a sa druge, siromašnije i zapuštenije četvrti, koji predstavljaju prošlost i sadašnjost grada. Dinamičan ritam života, poseban italijanski dijalekt, jedinstvena muzika, puno doseljenika i migranata, gostoljubivi meštani, kult porodice, izvrsna kuhinja i vina, su samo deo onoga čime će vas Palermo osvojiti.
Palermo je veliki grad, ali se uže gradsko jezgro može obići pešice. Tri glavne gradske ulice su, Corso Vittorio Emanuele, Via Maqueda (seku na trgu Piazza Della Vergogna, odnosno Quattro Canti), i otmenija i uređenija Via Roma (paralelna sa Via Maqueda), sa luksuznim prodavnicama. Ukoliko obiđete ove tri ulice i njihovu okolinu, videćete skoro sve najbitnije znamenitosti grada.
Ja ću vam predstaviti znamenitosti, onim redom kako sam ih ja obišao.
Obilazak sam započeo u zapadnom Palermu sa veličanstvenom Katedralom. Sagradili su je Normani 1184. godine na osnovama drevne hrišćanske bazilike, koja je za vreme vladavine Arapa bila transformisana u džamiju. Kroz vekove je više puta bila obnavljana i prepravljana. Posvećena je uznesenju Blažene Device Marije. Zatim sam nastavio do Piazza della Vitoria, trga sa prelepim i egzotičnim parkom i palmama.
Pored trga se nalazi Piazza del Parlamento i Palazzo dei Normanni, u kojoj je danas sedište parlamenta Sicilije. Sagradili su je Arapi u XI veku, na ruševinama pustinjske tvrđave. Bila je sedište kraljeva i osvajača. Današnji izgled potiče iz XVII veka. Obilazak palate je moguć danima kada parlement ne zaseda.
Odmah uz palatu, nalazi se jedinstvena Cappella Palatina ukrašena vizantijskim, arapskim i normanskim elementima. Izgradio ju je 1132. godine Roger II, Normanski kralj. Ukrašena je predivnim mozaicima arapske, normanske i vizantijske umetnosti. Zidovi su ukrašeni scenama iz Biblije, na kupoli je slika Hrista Pantokratora okruženog anđelima. Preko puta se nalazi unikatna crkva arapsko-normanske arhitekture San Giovani degli Eremiti.
Zatim sam nastavio šetnju kroz Corso Vittorio Emanuele, razgledajući male prodavnice sa suvenirima i ručnim radovima, i došao do Piazza della Vergogna-Quatro Canti. To je barokni trg iz 1600. godine, koji se nalazi na raskrsnici sa ulicom Via Maqueda, i koji deli grad na 4 dela. Iza trga, nalazi se prelepa Fontana Pretoria, sagrađena 1525. godine, nekada zvana Fontana sramote, jer su njene statue aktovi muškaraca i žena. Fontana je omiljeno okupljalište mladih, kao i skoro obavezna pozadina za fotografisanje bračnih parova.
Moj obilazak grada, je nastavljen šetnjom kroz Corso Vittorio Emanuele i ulaskom u Istočni Palermo, gde se nalazi Arapska četvrt sa vijugavim, uskim i slepim uličicama. Taj deo grada je dosta oronuo. Došao sam do glavnog trga starog Palerma, Piazza Marina. U srednjem veku su se ovde održavale viteške borbe, pozorišne predstave, pijace i javna pogubljenja. Danas je lepi javni trg i park. Tu sam obišao Palazzo Abatelis, izgrađenu 1490. godine, u kojoj je smeštena izložbena Galleria Regionale di Sicilia. Pored nje se nalazi La Gancia, crkva koja je deo Franjevačkog manastira, izgrađena 1490. godine u gotskom stilu.
Na drugom kraju Piazza Marina se nalazi odlični Museo Internazionale delle Marionete, koji sadrži oko 2000 marioneta, od Sicilijanskih do Indonežanskih primeraka. Preko puta se nalazi Palazzo Mirto, plemićka vila sagrađena u XVIII veku, u kojoj je sačuvan originalni nameštaj.
Nakon obilaska, nastavio sam šetnju do malog ali mondenskog pristaništa sa skupocenim jahtama, u zalivu La Cala. Nakon obilaska marine i pauze u baru, vratio sam se nazad ulicom Corso Vittorio Emanuele, do Piazza Caracciolo, i skrenuo desno u Via Roma, lepu i široku ulicu, sa luksuznim prodavnicama. Sa desne strane se nalazi Mercato della Vucciria, najpoznatija pijaca na otvorenom prostoru, koja ima izgled i miris sukova sa severa Afrike. Tu možete kupiti voće, povrće, ribu, sireve i ostalo.
Došao sam do Piazza San Domenico, na kome se nalazi bazilika San Domenico. Obnavljana nekoliko puta za VI vekova, danas ima lepu baroknu fasadu. Nakon obilaska nastavio sam do Museo Archeologico Regionale, koji je smešten u manastiru iz XVII veka, i sadrži veoma vredne iskopine sa celog ostrva.
Nastavio sam ulicom Via Roma, do ulice Via Cavour, i skrenuo levo do Piazza Verdi, na kome se nalazi čuvena operska kuća Teatro Massimo, koji predstavlja simbol preporoda Palerma. Sagrađena 1897. godine, danas je najveća operska kuća u Italiji, a treća u Evropi. Teatro Massimo je svoju filmsku popularnost dobio u filmu Kum 3, gde su snimljene legendarne scene u pozorištu i na stepenicama. Kupio sam kartu za vođenu turu, i obišao sve predivne holove, prostorije, lože i binu.
Nakon toga sam otišao u kvalitetan restoran sa baštom u podnožju teatra, gde sam ručao uz čašu lokalnog vina, i uz kubansku cigaru, uživao u lepoj bašti (po povoljnoj ceni). Preko puta teatra se nalazi kvart, sa velikim brojem barova i restorana, gde izlazi lokalno stanovništvo (Palermitani). Izbor je veliki, tako da svako može da nađe nešto po svojoj meri.
Zatim sam nastavio obilazak i šetnju ulicom Via Maqueda, pešačke i trgovačke ulice u kojoj se nalazi puno prodavnica. Došao sam do trga Quatro Canti, čime sam zatvorio krug, i obišao većinu najbitnijih znamenitosti Palerma. Ovo sam sve obišao za jedan dan, bez žurbe, sasvim opušteno.
Atrakcije u okolini Palerma? Obavezno!
U Palermu se nalazi autobuska stanica u ulici Porta Cairoli 14, i glavna železnička stanica u ulici Piazza Giulio Cesare. Veoma su dobro povezani sa obližnjim i udaljenijim mestima i gradovima, pa ćete moći da idete u obilazak svega što vas zanima.
Preporučujem da obiđete sledeća mesta.
Monreale
Gradić Monreale se nalazi na 11 kilometara od Palerma. U njemu se nalazi jedinstvena katedrala Monreale Cathedral. Poznata po svojim veličanstvenim zlatnim mozaicima, koji zauzimaju površinu od 6340 kvadratnih metara. Katedrala Monreale je možda najbolja građevina Normana na Siciliji. Sagrađena je u XII veku kao deo kraljevskog kompleksa, od strane sicilijanskih i vizantijskih majstora, što je rezultiralo veličanstvenim spojem zapadnih i istočnih tehnika.
Isola delle Femine
Mesto Isola delle Femine, udaljeno je 20 kilometara zapadno od Palerma, iza Mondela. Ima lepu peščanu plažu, čisto more, dosta restorana i barova.
Ćefalu (Cefalu)
Mesto Cefalu, udaljeno je 70 kilometara istočno od Palerma. Jedno je od najpoznatijih letovališta na Siciliji, na obali Tirenskog mora. Cefalu je deo parka Madonie Regional Natural Park, i uvršćen je na listu najlepših malih gradova Italije. Zadržao je svoj srednjovjekovni izgled oko normanske Katedrale, čiju je izgradnju 1131. godine započeo Roger II. Velika plaža, restorani sa odličnom hranom, barovi, galerije, su samo deo onoga što ovaj lepi gradić ima da ponudi. Od Palerma se najlakše stiže vozom, na relaciji Palermo-Mesina.
Gradić i plaža Mondelo
U malom zalivu, okružen planinama Monte Galo i Monte Pelegrino, leži Mondelo, udaljen 10 kilometara zapadno od Palerma. Važi za jednu od najlepših plaža na Siciliji i omiljeno je kupalište Palermitana. Nekada je bio ribarsko selo, a u poslednjih 100 godina postao je rezidencijalni stambeni prostor uronjen u zelenilo. Veoma je popularan, posebno u letnjim noćima, kada Palermitani dolaze na večeru, u neki od mnogobrojnih restorana i barova u staroj ribarskoj četvrti.
Gradić Corleone
Gradić Corleone, sa oko 12000 stanovnika, udaljen je oko 60 kilometara južno od Palerma, u unutrašnjosti ostrva. Iz ovog grada potiče nekoliko šefova nasurovije mafije Cosa Nostra, koja je vladala 80- ih i 90-ih godina. U mestu se nalazi i Antimafijški muzej.
Area Archeologica Segesta, arheološki lokalitet koji se nalazi na severozapadu Sicilije, na oko 80 kilometara od Palerma. Tu se nalazi GrčkI hram sa 36 dorskih stubova iz V veka pre nove ere, kao i Grčki teatar.
Gastronomija – sicilijanska kuhinja u Palermu
Brojni osvajači Sicilije su ostavili svoj trag i uticaj na gastronomiju, kako Sicilije, tako i Palerma. Grci su na Siciliji pokrenuli uzgajanje maslina, vinove loze i žitarica. Rimljani su doneli kulturu gajenja mahunarki. Arapi Saraceni su obogatili kuhinju brojnim orijentalnim začinima, luksuznim poslasticama, i mešanjem slatkih i ljutih ukusa. Normani su iza sebe ostavili tradiciju usoljavanja sardina, a Španci lokalno stanovništvo naučili da u pripremi jela koriste pomorandže i limun.
Ukoliko ste u mogućnosti probajte neke od lokalnih specijaliteta i tradcionalnih jela, kojih ima jako puno. Dva jela su posebno lokalna – Pane con la milza (sendvič sa teletinom) i Stigghiola (jagnjeća crevca na ražnju). Treba probati, Arancini (panirane kugle od pirinča punjene topljenim sirom, graškom, paradajzom, mesom, pistaćima, i ostalim prilozima), Crocche (pržene knedle od krompira, sa sirom, peršunom i jajima).
PROČITAJTE JOŠ I: detaljan vodič o sjajnim gastronomskim specijalitetima juga Italije, i ukusima koji preovlađuju ovim prostorima.
Jela od mesa koje treba probati su: Veal Marsala Vitello alla Marsala (teletina marsala) i Chicken Marsala (piletina marsala), Farsumagru (rolovano pečenje), Salsiccia alla pizzaiola (kobasica punjena lukom, paradajzom i drugim povrćem).
Od plodova mora treba probati: Razne paste sa plodovima mora, tradicionalnu Pasta con le Sarde (pasta sa sardinama), Sarde a Beccafico (sveže pečene sardele, punjene ukusnom mešavinom tradicionalnih sastojaka).
Salata ima puno, ali se izdvajaju tradicionalna Sicilian Blood Orange Salad (salata sa narandžama), i Caponata (salata od patlidžana,maslina, kapara i celera).
Od poslastica možete probati, Cannoli (rolnice od prženog testa punjene karamelom i prelivene kandiranim voćem, pistaćima i čokoladom), čuvenu Cassata tortu, Frutta martorana (voće od marcipana), raznovrsne sladolede i granite.
Od vina treba probati autohtona vina sa Sicilije. Od crvenih vina, Nero D’Avola ili Nerello, a od belih vina Catarratto, Grillo ili slatko vino Marsala.
Mafija – treba li da se plašite Cosa Nostra-e ili ne?
Za tekst o mafiji na Siciliji i u Palermu je potrebno puno prostora i to je posebna tema. Mafija je i dan danas duboko ukorenjena u sve pore društva na Siciliji i u Italiji, međutim ne više na isti način kao što je to bilo nekada, javnim obračunima i ubistvima, dizanjem automobila u vazduh.
Mafiju i njenu genezu, možda je najbolje opisao John Dickie u knjizi – Cosa Nostra, A History of the Sicilian Mafia:
„Nikada nije postojala dobra mafija koja je u nekom trenutku postala pokvarena i nasilna. Nikada nije postojala tradicionalna mafija koja je onda postala moderna, organizovana i poslovno orijentisana. Svet se promenio, ali se sicilijanska mafija samo prilagodila. Ona je danas isto ono što je bila kad je rođena, tajno društvo pod zakletvom, koje zanimaju samo moć i novac i to ostvaruje tako što ubija ljude i ne odgovara za to pred zakonom.“
Sicilijanska mafija Cosa Nostra – Naša stvar, je verovatno najuticajnija mafijaška organizacija u svetu, koja je obeležila celokupan XX vek, a koja je svetsku ekspanziju doživela doseljavanjem sicilijanskih i italijanskih emigranata u Sjedinjene Američke Države. To je neformalni savez mafijaških grupa, nazivane porodicama. Svaka porodica polaže prava nad nekim područjem, obično gradom, selom ili delom većeg grada, iako nikad ne postiže monopol nad nasiljem unutar tog područja.
Iako vrlo opasna i i dalje prisutna, mafija ne predstavljala problem za bezbednost turista u Palermu, jer ostaje daleko iza zavese na pozornici, i nevidljiva je za turiste. Naime, bezbednost turista mafiji ide u korist, jer se time povećava biznis i promet novca. Samim tim, nemate razloga za bilo kakvu brigu i strah.
Nadam se da ćete uživati u Palermu i poneti lepe i trajne uspomene. Imaćete dovoljno vremena da obiđete sve znamenitosti, da se opustite u barovima i restoranima, da kupite po neku sitnicu koja će vas podsećati na Palermo. Moja preporuka je, da kupite neki od brojnih, ručno rađenih predmeta od keramike (na primer Meduzu, zaštitni znak Sicilije).
Odbacite predrasude i neproverene priče koje ste čuli o Sicilijancima, i uživajte u jedinstvenom duhu i mentalitetu, koga ovaj lepi grad i dobri ljudi nesebično daju posetiocima.
